Na świecie około 2,6 miliona dzieci i nastolatków żyje obecnie z HIV, większość z nich w Afryce. Ci młodzi ludzie są znacznie bardziej narażeni na niepowodzenie leczenia niż dorośli. Eksperci od dawna zakładali, że testowanie oporności wirusa na leki może poprawić leczenie w przypadkach, w których leczenie zawiodło. Jednak zespół badawczy kierowany przez Uniwersytet w Bazylei pokazuje teraz, że znacznie ważniejsze jest wspieranie pacjentów w regularnym przyjmowaniu leków.
Walka z HIV poczyniła ogromne postępy w ciągu ostatnich kilku dekad. Leki antyretrowirusowe trzymają wirusa na dystans, zapobiegając jego rozmnażaniu się w organizmie i przenoszeniu na inne osoby. Istnieją jednak warianty wirusa, które stały się oporne na te leki. W krajach o wysokich dochodach lekarze testują zatem wirusa pod kątem mutacji oporności, jeśli konkretna terapia antyretrowirusowa nie przynosi efektów.
W regionach o ograniczonych zasobach takie testy na mutacje wirusowe nie są jednak tak łatwo dostępne. Jeśli leczenie nie działa zgodnie z oczekiwaniami, wszystko, co mogą zrobić lekarze prowadzący, to zgadywać i na tej podstawie decydować o dalszych krokach leczenia: Aby obejść możliwą oporność wirusa, leczenie należy zmienić na inne leki. Jednak jeśli powodem niepowodzenia leczenia jest to, że lek nie był przyjmowany codziennie zgodnie z przeznaczeniem, nie należy go zmieniać.
W świetle ograniczonego finansowania programów dotyczących HIV w wielu krajach Afryki, wśród ekspertów trwają dyskusje na temat tego, czy skuteczność leczenia można by zwiększyć, zapewniając więcej testów oporności, zwłaszcza w przypadku dzieci i młodzieży.
Naukowcy pod przewodnictwem profesora Niklausa Labhardta z Uniwersytetu w Bazylei i Szpitala Uniwersyteckiego w Bazylei spotkali się z różnymi partnerami międzynarodowymi, aby zbadać, czy te kosztowne i pracochłonne testy są faktycznie skutecznym narzędziem do lepszego zarządzania HIV. Wyniki ich badania zatytułowanego „GIVE MOVE” ukazały się w czasopiśmie naukowym Lancet Globalne Zdrowie.
Testy oporności same w sobie są nieskuteczne
Badanie przeprowadzono w 10 ośrodkach klinicznych w Lesotho i Tanzanii i zebrano dane od 284 uczestników w wieku od sześciu miesięcy do 19 lat. Dzieci i młodzież otrzymywały terapię antyretrowirusową, ale nadal wykazywały wysokie stężenie wirusa HIV w próbkach krwi.
Naukowcy podzielili pacjentów losowo na dwie grupy. Jedna grupa przeszła testy przez personel specjalistyczny w celu wykrycia mutacji wirusowych powodujących oporność. Druga grupa otrzymała standardową opiekę, z powtarzanymi testami wiremii i leczeniem empirycznym.
Wyniki wskazały, że testy genetyczne na oporność nie poprawiły znacząco leczenia. Trzydzieści sześć tygodni po rozpoczęciu badania nie było znaczących różnic w obciążeniu wirusem między dwiema grupami. „To przeczy założeniu, że leczenie wspierane testami na oporność znacząco poprawi wyniki kliniczne i wirusologiczne” – podsumowuje dr Jennifer Brown, główna autorka badania.
Przestrzeganie terapii ma kluczowe znaczenie
Głównym powodem utrzymującego się wysokiego ładunku wirusowego pomimo stosowania leków antyretrowirusowych wydaje się być to, że leki nie są przyjmowane codziennie zgodnie z przeznaczeniem, według kierownika badania Niklausa Labhardta. „Poprawa przestrzegania terapii byłaby skuteczniejsza niż szersze wprowadzanie testów oporności. Powodem, dla którego ten wynik jest tak ważny, jest to, że pomaga nam ustalić priorytety, na co chcemy przeznaczyć ograniczone fundusze na programy dotyczące HIV”.
Naukowcy mają nadzieję, że wyniki badań doprowadzą do udostępnienia większej ilości zasobów programom, które uwzględniają szczególne potrzeby dzieci i młodzieży, a tym samym poprawią ich przestrzeganie leczenia. Jednocześnie ważne będzie lepsze zrozumienie, które osoby są najbardziej narażone na oporność wirusa, aby kosztowne testy oporności mogły być przeprowadzane w bardziej ukierunkowany sposób.
Obok naukowców z Uniwersytetu w Bazylei i Szpitala Uniwersyteckiego w Bazylei współpracowali również eksperci ze Szwajcarskiego Instytutu Zdrowia Publicznego i Tropikalnego, organizacji non-profit SolidarMed, Fundacji Dziecięcej Baylor College of Medicine, a także Szpitala Misyjnego Seboche w Lesotho, a także Instytutu Zdrowia Ifakara i organizacji Management and Development for Health z Tanzanii.
Oryginalna publikacja
Jennifer Anne Brown i in.
Leczenie wiremii oparte na wiedzy o oporności a leczenie empiryczne u dzieci i młodzieży zakażonych wirusem HIV w Lesotho i Tanzanii (badanie GIVE MOVE): wieloośrodkowe, otwarte, randomizowane badanie kontrolowane
Lancet Global Health (2024), doi: 10.1016/S2214-109X(24)00183-9
