Stany Zjednoczone są gotowe wznowić dostawy 500-funtowych bomb do Izraela, które zostały wstrzymane na początku tego roku po wstrzymaniu ich eksportu w związku z brutalną ofensywą w mieście Rafah, na południu Strefy Gazy – poinformowali w środę urzędnicy wielu organizacjom medialnym.
Na początku maja Biden wstrzymał pojedynczą dostawę bomb po tym, jak Izrael nakazał ewakuację Rafah 6 maja, a izraelskie wojsko rozpoczęło „celowe” operacje naziemne dzień później. Od tego czasu agencje ONZ szacują, że około miliona Palestyńczyków – z których wielu zostało już wielokrotnie przesiedlonych z innych obszarów Gazy – zostało zmuszonych do ucieczki z Rafah.
Podczas izraelskiej kampanii wojskowej w Gazie, USA nie tylko zezwoliły na sprzedaż broni do Izraela. Zapewniły również duże ilości innej pomocy wojskowej – zarówno finansowej, jak i, jak się uważa, poprzez wspierające operacje wojskowe.
W kwietniu Kongres USA zatwierdził dużą rundę pomocy wojskowej dla Izraela i Ukrainy. Łączna kwota 95 mld USD obejmowała 60 mld USD (63 proc.) dla Ukrainy, 26,4 mld USD (28 proc.) dla Izraela i 8,1 mld USD (9 proc.) dla regionu Azji i Pacyfiku w związku z możliwym zagrożeniem ze strony Chin.
USA są największym dostawcą pomocy wojskowej na świecie. Czym więc dokładnie jest pomoc wojskowa i które kraje odnoszą z niej największe korzyści?
Czy pomoc wojskowa jest taka sama jak pomoc zagraniczna? Jaka jest różnica?
Stany Zjednoczone udzielają na całym świecie więcej pomocy zagranicznej niż jakikolwiek inny kraj.
Pomoc zagraniczna to całkowita kwota pomocy, która jest przyznawana krajom spoza USA, w tym pomoc gospodarcza (w tym humanitarna) i wojskowa. W 2022 r. pomoc wojskowa stanowiła 14 procent amerykańskiej pomocy zagranicznej, zgodnie z PomocZagraniczna.govbezpartyjna organizacja amerykańska, która udostępnia opinii publicznej dane na temat pomocy zagranicznej.
Ogólnie rzecz biorąc, większość pomocy zagranicznej mieści się w kategoriach pomocy gospodarczej i humanitarnej. Obejmuje to pomoc pieniężną na rzecz wspierania długoterminowego rozwoju gospodarczego w biedniejszych krajach, pomoc doraźną potrzebną w związku z katastrofami naturalnymi lub wywołanymi przez człowieka oraz pomoc finansową mającą na celu wspieranie interesów politycznych USA – zwykle w formie pomocy wojskowej lub wsparcia wojskowego.
W 2023 roku pomoc zagraniczna dla Izraela ze strony Stanów Zjednoczonych składała się głównie z pomocy wojskowej, podczas gdy pomoc zagraniczna dla innych krajów, takich jak Zimbabwe i Afganistan, miała w 100 procentach charakter pomocy gospodarczej.
Pomoc humanitarna i pomoc wojskowa mogą wchodzić ze sobą w konflikt. 31 maja Stacy Gilbert, urzędniczka Departamentu Stanu, która pracowała w Biurze ds. Ludności, Uchodźców i Migracji Departamentu Stanu, zrezygnowała z administracji Bidena z powodu odmowy przyjęcia przez administrację faktu, że Izrael blokuje pomoc humanitarną dla Gazy. Rezygnacja została spowodowana memorandum dotyczącym bezpieczeństwa narodowego uzasadniającym miliardy dolarów pomocy wojskowej wysyłanej do Izraela.
W wywiadzie dla PBS News Hour Gilbert oświadczył: „Kiedy więc 10 maja opublikowano raport i przeczytałem wnioski, zwłaszcza te, że Izrael nie blokuje pomocy humanitarnej, postanowiłem, że zrezygnuję, ponieważ absolutnie nie było to zgodne z opinią ekspertów w Departamencie Stanu, USAID, społeczności humanitarnej i organizacji działających w Strefie Gazy”.
Które kraje otrzymują najwięcej pomocy wojskowej od USA?
Izrael
Od momentu założenia Izraela w 1948 r. kraj ten był największym łącznym odbiorcą amerykańskiej pomocy zagranicznej. Łączna kwota pomocy gospodarczej i wojskowej wyniosła około 300 mld dolarów (z uwzględnieniem inflacji).
Około 220 mld dolarów (74 proc.) z tej kwoty przeznaczono na pomoc wojskową, a pozostałe 80 mld dolarów (26 proc.) na pomoc gospodarczą.
Od 2008 roku Izrael otrzymywał głównie pomoc wojskową, a pomoc gospodarcza stanowiła mniej niż 1 procent całkowitej pomocy USA dla Izraela.
Ukraina
Ukraina otrzymała również dużą ilość pomocy wojskowej od USA. Ostatnio, w marcu, zatwierdzono pakiet pomocy wojskowej o wartości 300 mln USD, aby zastąpić wyczerpane zapasy wojskowe w trwającej wojnie z Rosją.
Od czasu inwazji Rosji na Ukrainę ponad dwa lata temu Kongres USA zatwierdził pięć pakietów pomocowych dla kraju o łącznej wartości 175 mld dolarów. Najnowsze ustawodawstwo zostało uchwalone w kwietniu 2024 r.
Egipt
Stany Zjednoczone udzieliły również Egiptowi pomocy wojskowej od czasu traktatu pokojowego Egipt-Izrael z 1979 r., aby pomóc wzmocnić zdolności obronne Egiptu i przeciwdziałać „terroryzmowi”. Egipt otrzymał 1,3 mld USD amerykańskiej pomocy wojskowej w 2023 r.
Jednak w ostatnich latach USA zaczęły wstrzymywać pomoc wojskową dla Egiptu, powołując się na sytuację w zakresie praw człowieka w tym kraju. We wrześniu USA wstrzymały 85 mln USD z 320 mln USD całkowitej pomocy wojskowej przeznaczonej dla Egiptu. Senator USA Chris Murphy, demokrata, również wezwał do wstrzymania większej pomocy wojskowej.
„Administracja słusznie zdecydowała się wstrzymać pierwszą transzę – 85 mln dolarów powiązanych ze zwolnieniem więźniów politycznych – ponieważ nie ma wątpliwości, że nie poczyniono wystarczających postępów” – powiedział Murphy.
Podczas gdy Egipt uwolnił ponad 1600 więźniów politycznych od początku 2022 r., powiedział: „W tym samym czasie uwięzili 5000 kolejnych. Tak więc na każdego więźnia politycznego, którego Egipt uwolnił, trzech kolejnych trafia do więzienia. To jeden krok naprzód i trzy kroki wstecz”.
Tajwan i Liban
Źródło zbliżone do administracji Bidena podało, że 85 mln dolarów pomocy wojskowej wycofanej z Egiptu zostanie przekierowane, z czego 55 mln dolarów trafi do Tajwanu, a 30 mln dolarów do Libanu.
Bułgaria
Stany Zjednoczone zapewniają również pomoc wojskową Bułgarii. Na mocy umowy o współpracy obronnej USA-Bułgaria, partnerstwa w zakresie bezpieczeństwa podpisanego w kwietniu 2006 r., dającego armii USA dostęp do bułgarskich obiektów wojskowych, Stany Zjednoczone przekazały Bułgarii ponad 238 mln USD w ciągu ostatnich pięciu lat na wsparcie szkoleń wojskowych, cyberbezpieczeństwa i modernizacji sprzętu wojskowego.
Dlaczego Stany Zjednoczone zapewniają Izraelowi tak dużą pomoc wojskową?
Stany Zjednoczone udzielały pomocy Izraelowi od 1948 roku. Początkowo miała ona formę głównie pomocy gospodarczej, ale w 1973 roku znacząco zwiększyły pomoc wojskową. Egipt i Syria przeprowadziły niespodziewany atak na Izrael – znany jako wojna Jom Kipur – w celu odzyskania terytoriów, w tym historycznej Palestyny, pustyni Synaj i Wzgórz Golan, które utraciły w 1967 roku.
W październiku 1973 r. prezydent USA Richard Nixon wydał rozkaz natychmiastowej dostawy pomocy wojskowej do Izraela pod kryptonimem „Operacja Nickel Grass”, co pomogło temu państwu wyprzeć Egipcjan z powrotem przez Kanał Sueski.
W tamtym czasie Nixon powiedział do swojego doradcy ds. bezpieczeństwa narodowego i sekretarza stanu, Henry’ego Kissingera: „Wyślijcie wszystko, co potrafi latać”.
Izrael ogłosił zwycięstwo trzy tygodnie później – 25 października – i ogłoszono zawieszenie broni.
Już w latach 50. były premier i jeden z założycieli Izraela, Dawid Ben Gurion, zaczął popularyzować ideę, że Izrael powinien być militarnym supermocarstwem na Bliskim Wschodzie, dysponującym tym, co określano mianem „jakościowej przewagi militarnej”.
Polityka mająca na celu zapewnienie Izraelowi przewagi nad sąsiadami została skodyfikowana w prawie amerykańskim na mocy Ustawy o transferze statków marynarki wojennej z 2008 r., która gwarantowała, że każda prośba o pomoc w zakresie bezpieczeństwa ze strony rządu Izraela będzie zawsze rozpatrywana w świetle polityki USA, mającej na celu utrzymanie jakościowej przewagi militarnej Izraela.
Były zastępca sekretarza Biura Spraw Polityczno-Wojskowych USA, Andrew Shapiro, wyjaśnił istotę tej „jakościowej przewagi militarnej” w przemówieniu wygłoszonym w 2011 r. w Waszyngtońskim Instytucie Polityki Bliskowschodniej.
Powiedział: „Kamieniem węgielnym amerykańskiego zaangażowania w bezpieczeństwo Izraela jest zapewnienie, że Stany Zjednoczone pomogą Izraelowi utrzymać jego jakościową przewagę militarną. Jest to zdolność Izraela do przeciwdziałania i pokonywania wiarygodnych zagrożeń militarnych ze strony dowolnego państwa, koalicji państw lub podmiotu niepaństwowego, przy jednoczesnym ponoszeniu minimalnych szkód lub ofiar”.
Dwa tygodnie po atakach Hamasu na południe Izraela 7 października ubiegłego roku, prezydent Biden również odniósł się w przemówieniu do tej „jakościowej przewagi militarnej”.
Oświadczył: „Pakiet dotyczący bezpieczeństwa, który wysyłam do Kongresu i o którego przyjęcie proszę Kongres, jest bezprecedensowym zobowiązaniem na rzecz bezpieczeństwa Izraela, które wzmocni jakościową przewagę militarną Izraela, do czego się zobowiązaliśmy”.
Kiedy i dlaczego Stany Zjednoczone zaczęły udzielać zagranicznej pomocy wojskowej?
Już we wrześniu 1940 roku, jeszcze przed oficjalnym przystąpieniem Stanów Zjednoczonych do II wojny światowej, kraj ten zaopatrywał na szeroką skalę państwa alianckie w sprzęt wojskowy i inną pomoc, próbując w ten sposób wzmocnić własne bezpieczeństwo i zyskać czas na przygotowanie się do wojny.
W ramach programu Lend-Lease, podpisanego przez prezydenta Franklina D. Roosevelta w 1941 r., Stany Zjednoczone zapewniły znaczną część pomocy wojskowej otrzymanej przez Wielką Brytanię i inne kraje walczące z Niemcami i Japonią, aż do momentu, gdy USA ostatecznie przyłączyły się do wojny w grudniu tego samego roku.
W tym czasie sekretarz wojny Henry L. Stimson powiedział senackiej Komisji Spraw Zagranicznych podczas debaty nad Lend-Lease: „Kupujemy… nie pożyczamy. Kupujemy własne zabezpieczenia, podczas gdy się przygotowujemy. Przez nasze opóźnienie w ciągu ostatnich sześciu lat, podczas gdy Niemcy się przygotowywały, jesteśmy nieprzygotowani i nieuzbrojeni, stając w obliczu doskonale przygotowanego i uzbrojonego potencjalnego wroga”.
Jednakże w 1961 roku prezydent Dwight D. Eisenhower w swoim transmitowanym w telewizji przemówieniu pożegnalnym ostrzegał przed niebezpieczeństwami, jakie mogą powstać, jeśli Stany Zjednoczone nadmiernie rozszerzą pomoc wojskową na inne kraje.
W tym przemówieniu Eisenhower powiedział: „W radach rządowych musimy chronić się przed przejęciem nieuzasadnionego wpływu, czy to pożądanego, czy nie, przez kompleks militarno-przemysłowy. Potencjał katastrofalnego wzrostu niewłaściwie ulokowanej władzy istnieje i będzie się utrzymywał”.
Obawiał się szczególnie, że wydatki USA na cele wojskowe przyćmią priorytety krajowe, w obliczu rosnących kosztów wyścigu zbrojeń ze Związkiem Radzieckim.
Kontynuował: „Nigdy nie możemy pozwolić, aby ciężar tej kombinacji zagroził naszym swobodom lub procesom demokratycznym. Nie powinniśmy niczego brać za pewnik. Tylko czujni i świadomi obywatele mogą zmusić do właściwego połączenia ogromnej przemysłowej i wojskowej machiny obronnej z naszymi pokojowymi metodami i celami, aby bezpieczeństwo i wolność mogły wspólnie prosperować”.
Czy Stany Zjednoczone zapewniają również wsparcie militarne w ramach pomocy wojskowej?
Wsparcie wojskowe jest często częścią pomocy wojskowej. Na przykład, oprócz zapewnienia pomocy wojskowej Izraelowi od początku wojny w Gazie dziewięć miesięcy temu, amerykańskie siły specjalne również działały, aby pomóc w zlokalizowaniu izraelskich jeńców, donosił The New York Times w październiku ubiegłego roku.
Nie potwierdzono jeszcze, czy siły te nadal działają w Izraelu, czy też pomagają Izraelowi w innych sprawach niż odnalezienie jeńców.
„Często są to operacje specjalne i dowództwo, zasadniczo zza kulis, coś w rodzaju nalotu na tak zwany kompleks terrorystyczny. I to przy użyciu sił bezpieczeństwa kraju gospodarza. Ale amerykańskie operacje specjalne będą w terenie” – powiedziała Al Jazeerze Stephanie Savell, starsza badaczka w Watson Institute for International and Public Affairs i współdyrektorka projektu Costs of War na Brown University.
W jej listopadzie 2023 r. raport W raporcie zatytułowanym „Operacje antyterrorystyczne Stanów Zjednoczonych w latach 2021–2023” Savell ustalił, że Stany Zjednoczone przeprowadziły operacje antyterrorystyczne w 78 krajach, a USA szkoliły i udzielały wsparcia zagranicznym siłom bezpieczeństwa w 73 z tych krajów, głównie na Bliskim Wschodzie, w Afryce i Ameryce Południowej.
„Antyterroryzm jest wciąż bardzo aktywnym uzasadnieniem dla wielu działań armii USA i Departamentu Stanu USA za granicą” – powiedział Savell Al Jazeerze. „To w zasadzie wymówka dla różnych rodzajów obecności naziemnej i różnych rodzajów partnerstw oraz różnych rodzajów działań, szkoleń i finansowania. I to nie zniknęło, pomimo faktu, że strategia bezpieczeństwa USA jest teraz niemal całkowicie nastawiona na rywalizację mocarstw z Rosją i Chinami”.
